7 цудаў Мастоўскага раёна

Вугалок  Прынёмання

Галоўнае хараство гэтага кутка Беларусі - рака Нёман. Яна то плаўна, то бурна нясе свае воды з усходу на захад Мастоўшчыны, каб хутчэй дасягнуць Балтыйскага мора.

Навукоўцы сцвярджаюць, што першыя старажытныя людзі з'явіліся на яго берагах ў канцы палеаліту, гэта значыць каля дзесяці тысяч гадоў таму. У асноўным на берагах Нёмана і яго асноўных прытоках, Шчары і Зальвянкі, археолагі выявілі шмат паселішчаў і стаянак. Цяпер вядома каля сарака помнікаў археалогіі.

Мастоўскі раён створаны 15 студзеня 1940 года. Нетры зямлі маюць шмат карысных выкапняў: торф, цэментавыя мел і гліны, гліны і суглінкі для грубай керамікі, пясчана-жвіравы матэрыял. Акрамя Нёмана, Шчары, Зяльвянкі, па Мастоўскай зямлі працякаюць Рось, Ельня, Дубніца, Веретейка. Вадасховішчы Дублянскае на рацэ Вератейка.

Лясамі заняты кожны трэці гектар зямлі (уздоўж Нёмана цягнуцца масівы Нёманскі лясоў і Ліпічанская пушчы). Пераважаюць хваёвыя, яловыя, бярозавыя, трапляюцца дубовыя, грабавыя дрэвы. Захоўваючы шматвяковую спадчыну, сучасная Мастоўшчына жыве новым насычаным жыццём.

Храм Свяціцеля Мікалая Цудатворца в. Дубна

Паводле легенды, царква ў в. Дубна была пабудавана італьянскімі архітэктарамі памылкова. Гэты праект ствараўся для горада Дубна Ровенскай вобласці Украіны - велічны храм, разлічаны на шматлікую паству. Аднак будаўнікі пераблыталі і ўзвялі яго ў аднайменнай вёсачцы Дубна непадалёк ад Мастоў, якая налічвала ўсяго некалькі дзясяткаў двароў. Помнік рэтраспектыўна-рускага стылю, пабудаваны з цэглы. Гэта чатырохстолпны, пяцікупальны храм. Галоўны элемент інтэр'еру - светлавы барабан, які робіць храм напоўненым паветрам, урачыстасцю. Уздоўж усходняй, паўднёвай і паўночнай сцен ідзе вузкая галерэя хораў, прастору пры алтары прыпадняты - гэта арыгінальны элемент храма, які дзеліць алтарную частку на два кліраса.

Касцёл Святой Ганны в. Лунна

Лунненцы свята захоўваюць легенду, што першы касцёл у вёсцы Лунна быў драўляны, пабудаваны ў 1531 годзе на ахвяраванні Вялікай княгіні Літоўскай, каралевы Польскай Боны Сфорцы. Рэканструяваны ў 1895 г. Ад старога падмурка да сённяшніх дзён захаваўся вялікі камень з чырвонага граніту. Інтэр'ер касцёла ўпрыгожваюць сем неагатычных алтароў работы мясцовых майстроў, разныя разеткі і арнаментаваныя-геральдычныя размалёўкі сцен. У Лунненскім касцёле Святой Ганны з 1838 па 1841 гады служыў ксёндз Павел Хрынашкевіч, сябар Адама Міцкевіча. Часта наведвала службы ў касцёле польская пісьменніца Э. Ажэшка.

Адзіны ў Рэспубліцы падвясны мост праз раку Нёман

Распрацаваны і пабудаваны ў 1972 годзе. У 1993-1995 гадах праведзена рэканструкцыя моста. Даўжыня моста -193,3 м, шырыня прахожай часткі 1,5 метра. Гэта адзіны ў рэспубліцы большепралётны пешаходны мост арыгінальнай канструкцыі.

Першы выпадак у гісторыі сусветнай авіяцыі, калі на таран варожага знішчальніка пайшоў пілот ... бамбавіка!

Капітан Анатоль Пратасаў ў першы дзень Вялікай Айчыннай вайны ў небе над вёскай Чарлёна Мастоўскага раёна ўдарам свайго бамбавіка СБ-2М-103 тараніў нямецкі знішчальнік Ме-110.

Гэта падзея не мае аналагаў у гісторыі вайны. На сённяшні дзень вядома аб 636 паветраных таранах, учыненых савецкімі пілотамі ў гады вайны, з іх толькі 18 на рахунку лётчыкаў бамбавальнай авіяцыі. Пры дарозе Масты - Гродна, злева па ходзе руху транспарту, у 2006 году ўсталяваны памятны знак экіпажу бамбардзіроўшчыка капітана Анатоля Пратасава на сродкі Мастоўскай раённай арганізацыі грамадскага аб'яднання "Белая Русь". Подзвіг экіпажа капітана Анатоля Пратасава назаўжды застанецца ў памяці жыхароў Мастоўшчыны.

Скарб традыцый

Гудзевіцкі літаратурна-краязнаўчы музей, створаны як школьны ў 1968 годзе, настаўнікам Гудзевіцкай сярэдняй школы Алесем Белакозам, сёння ён мае статус дзяржаўны. У фондах музея - каля 13 тыс. экспанатаў, 14 экспазіцыйных залаў, бібліятэка, якая налічвае 2200 кніг і мноства часопісаў. Наведвальнікі могуць пазнаёміцца з экспазіцыямі "Пісьменнікі Гродзеншчыны", "Беларусь літаратурная", "Каменны век", "Кавальская справа", "Ткацтва і вышыўка", "Вырабы з саломкі", "Творы выяўленчага мастацтва", "Гудзевіцкі народныя касцюмы", "Вырабы з дрэва"," Ганчарства ", "Народная медыцына" і іншыя. Каля 90% усіх экспанатаў - арыгінальныя прадметы. Наведаць сайт музея.

Пры музеі працуе гурток ткацтва. У гуртку выраблена мноства паясоў і гальштукаў, якія падораны многім беларускім мастакам, пісьменнікам, журналістам. Гудзевіцкі музей наведваюць школьнікі і дарослыя не толькі з Мастоўскага раёна, але і з іншых раёнаў Беларусі. Бываюць тут і турысты з Францыі, Германіі, Польшчы, Чэхіі, Бельгіі, Галандыі і нават з далёкай Аўстраліі і Канады, і ва ўсіх іх ёсць магчымасць павезці з сабой беларускія сувеніры ў выглядзе вытканых у Гудзевіцкі музеі паясоў і гальштукаў.

Помнік любові

Недалёка ад вёскі Богатырэвічы на беразе ракі Нёман размешчаны помнік Яну і Цэцыліі. Існуе легенда, што даўным-даўно ў наш край прыйшло двое людзей – Ян і Цэцыліі, якія шукалі месца для жыцця. Ім хацелася схавацца ад людскіх вачэй. Ян быў з простых людзей, Цэцылія - са знатнага роду. Яны пасяліліся ў пушчы на беразе Нёмана. Ян сек дровы, Цэцылія збірала арэхі і дзікія яблыкі. Яны моцна любілі адзін аднаго і былі шчаслівыя. У іх нарадзіліся шэсць сыноў і дачок. Прайшоў час, нехта данёс літоўскаму князю аб іх, і ён прыехаў са світай паглядзець. Стогадовая пара ў суправаджэнні дзяцей, унукаў і праўнукаў выйшлі з хаты. Князь быў здзіўлены іх сілай і прыгажосцю. За тое, што яны здолелі выстаяць, адваяваць у пушчы і дзікага звера гэту зямлю, зрабіць яе урадлівай, сталі іх называць волатамі. Месца, дзе яны жылі – Богатырэвічы. На магіле Яна і Цэцыліі ўстаноўлены помнік. Легенда аб выдатнай любові мастацка апрацавана пісьменніцай Э. Ажэшкі і змешчана ў яе рамане «Над Неманам». 

Рэспубліканскі ландшафтны заказнік «Ліпічанская пушча» Рэспубліканскі ландшафтны заказнік «Ліпічанская пушча» размешчаны на тэрыторыі Мастоўскага, Дзятлаўскага, Шчучынскага раёнаў Гродзенскай вобласці на плошчы 15,2 тыс. гектараў. Ён быў створаны ў 2002 г. з мэтай аховы каштоўных прыродных комплексаў і папуляцый рэдкіх ахоўных відаў раслін і жывёл, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Тут адзначана 17 – відаў раслін, 11 – відаў беспазваночных жывёл, адзін від ракападобных, 3 віда рыб, 18 відаў птушак і 2 віды млекакормячых, занесеных у Чырвоную кнігу Беларусі. 

Чорная бяроза

На тэрыторыі Рэспубліканскага ландшафтнага заказніка «Ліпічанская пушча» знаходзіцца ўнікальная група дрэў: на ўскрайку невялікага балотца, парослага трыснягом, блізка адзін да аднаго растуць вольха, ясень, белая і чорная бярозы. Чорная бяроза – унесенае ў Чырвоную кнігу дрэва, вельмі рэдка сустракаецца ў Беларусі. У Ліпічанскай пушчы іх зафіксавана ўсяго шэсць. Аб гэтым дзіўным месцы пушчанскія жыхары прыдумалі прыгожую легенду. Некалі ў бліжэйшай вёсцы жыла маці, у якой было дзве дачкі – бялявая і чарнявая. Пакахалі яны абодва аднаго хлопца з суседняй вёскі. А хлопец не мог выбраць – якая з іх падабаецца больш, чым. Прызначаў ён ім абодвум спаткання на беразе невялікага балотца за вёскай. Аднойчы здарылася так, што прыйшлі абедзве сястры на ўмоўленае месца ў адзін час і раскрылі падман. Сталі яны абодва бярозамі – адна белай, а іншая чорнай. Даведалася пра гэта маці – прыйшла на бераг балота, доўга плакала па дочкам, пакуль не стала каля іх алешынай. А хлопец ператварыўся ў ясень, які стаіць крыху ў баку ад трох пераплеценых галінамі дрэў – алешыны і двух бяроз.